Het pad naar 2035 is voor een groot gedeelte uitgestip­peld

Nederland heeft een sterke uitgangspositie om succesvol te blijven in de energietransitie als grond- en brandstoffen-hub voor Europa, met 8% van de wereldwijde aardolieraffinagecapaciteit en ongeveer een kwart van de Europese petrochemische productie.50,51

Daarnaast biedt de (ondiepe) Noordzee een enorme kans voor grootschalige en relatief goedkope productie van windenergie op zee tot wel 70 GW.52 Nederland beschikt over een omvangrijke en elkaar versterkende procesindustrie in o.a. Amsterdam, Rotterdam, Zeeland en Chemelot, onderling verbonden met fijnmazige energie-infrastructuur en een sterke maritieme en luchtvaart­sector met diepzeehavens, een internationale luchtvaarthub en verbindende rivieren. Handel en transport vormen het DNA van onze economie en blijven onmisbaar, ook bij de overgang naar duurzame energiedragers zoals import van ammoniak uit groene waterstof of biomassa. De combinatie van lokale kennis en expertise, en een stabiel ondernemersklimaat dragen bij aan deze sterke uitgangspositie.53 Toch is deze positie niet vanzelfsprekend. Als wij nu niet actief onze rol als Europees energieknooppunt bestendigen en vernieuwen, grijpt een ander land deze kans en laten we waardevolle economische en strategische voordelen aan ons voorbijgaan.54

Mede door de geopolitieke onzeker­heden is het cruciaal de afhankelijk­heid van landen buiten Europa te monitoren en waar nodig te beperken.59 Vanwege de wens naar meer strategische autonomie, zelfvoorziening en het behoud van werkgelegenheid, wil Europa een gezonde industriële basis behouden. Het is ondenkbaar dat Duitsland volledig zal de-industrialiseren; en Duitsland zal voor een deel van haar groene energietoevoer afhankelijk zijn van Nederland.60,61 Omdat de Nederlandse groene energiekosten, exclusief kortingen en compensaties, vergelijkbaar zijn met die van andere landen in Europa kunnen wij de industrie in Nederland en in buurlanden van groene moleculen voorzien.30,31

Bovendien vormt een robuuste Nederlandse energie-intensieve industrie – onder meer staal, chemie en raffinage – het fundament voor onze economie.62,63 Zonder de energieintensieve industrie verdwijnen de waardeketens die grondstoffen, leveringszekerheid, werkgelegenheid, vakmanschap en innovatie creëren.64 Zo vormt onze energie-intensieve industrie een belangrijke voedingsbodem voor hoogtechnologische activiteiten in een land dat moeite heeft met opschalen van start- en scale-ups.65 De evolutie van DSM is hier een mooi voorbeeld van. Vanuit het energie-intensieve industriecluster in Limburg is een belangrijke speler in bio­technologie en duurzame materialen ontstaan, waardoor nieuwe groei­mogelijkheden zijn ontstaan en werkgelegenheid is behouden. Verplaatsing van de energie-intensieve industrie zou dit soort ecosystemen uithollen, terwijl stikstof-, woning- en netproblemen er nauwelijks door verminderen: de industrie veroorzaakt slechts 3% van de Nederlandse ammoniakemissie.66 Een koers die alleen inzet op hoogwaardige maakindustrie (zoals ASML) zonder een bredere industriële basis verhoogt dus het risico op verlies van verdienvermogen, innovatie én strategische autonomie, tegenover minimale baten.

We kunnen onze industriële basis versterken door het gebruik van groene producten binnen de Europese Unie te stimuleren of verplichten aan de kant van eind­gebruikers, zodat de industriële vraag naar groene moleculen toeneemt.67 Dit kan de hele waardeketen van groene producten in beweging brengen.68 Een goed voorbeeld hiervan is dat een producent van groen staal de productiekosten ziet verdubbelen in vergelijking met vandaag. Maar als dit groene staal in de woningbouw wordt toegepast, stijgt de kostprijs van een nieuw huis slechts met 0,6%. Door de vraag naar groen staal bij eindgebruikers te stimuleren, kan er een markt voor groene producten worden gecreëerd waarbij emissies significant worden gereduceerd.69

Daardoor kan de wens naar strategische autonomie en zelfvoorziening vanwege geo­politieke spanningen hand in hand gaan met de energietransitie. De hernieuwde focus op defensie en gerelateerde infrastructuur als gevolg van de verhoogde NAVO-norm kan daarmee een vliegwiel worden voor de energietransitie, onder meer omdat energiezekerheid een cruciaal aspect is van de (inter-)nationale veiligheid.70